Tây Yên Tử là một trong những khu du lịch và văn hóa tâm linh đặc sắc tại Việt Nam nơi có hệ thống chùa tháp, di tích và lưu giữ lịch sử hùng vĩ của Phật giáo thời nhà Trần. Ở đây chia thành 3 phân khu: Khu bảo tồn thiên nhiên, khu văn hóa tâm linh và Chùa Vĩnh Nghiêm.
Khu du lịch tâm linh: Mang lại không gian văn hóa Phật giáo Trúc lâm, khu du lịch tái hiện con đường hoằng dương phật pháp của Phật hoàng Trần Nhân Tông bằng cách khai thác vẻ đẹp thiên nhiên của vùng núi Tây Yên Tử. Đến với nơi này, khách du lịch sẽ được tìm hiểu về văn hóa tâm linh cũng như lịch sử lâu đời của Việt Nam nói chung và Phật giáo nói riêng.
Khu văn hóa tâm linh: đến với nơi này, du khách sẽ phải trầm trồ trước nhiều công trình cổ kính và tầm cỡ như các ngôi chùa độc lập gồm: chùa Trình, chùa Phật Quang, chùa Trung, chùa Thượng (chùa Kim Quy). và nhiều công trình phụ như cổng Tam quan của khu du lịch, những bước tượng về quá trình hoằng hương của Phật hoàng Trần Nhân Tông, nhà ga cáp treo…… Khu bảo tồn thiên nhiên có nhiều tiềm năng của du lịch Bắc Giang.
- Chùa Trình hay còn gọi là chùa Bí Thượng, tọa lạc trên sườn đồi ở làng Bí Thượng nay là Khu Bí Thượng, thành phố Uông Bí. Được xây dựng từ thời Hậu Lê và nằm ngay hướng Tây Nam, đây là nơi ra đời Thiền phái Trúc Lâm do Trần Nhân Tông sáng lập và cũng là nơi vua đã dừng chân nghỉ ngơi trước khi lên núi Yên Tử. Chùa Trình có kiến trúc kiểu “nội công ngoại quốc”, với Tiền đường và Chính điện thờ Phật, Tả vu cùng Hữu vu thờ Thập Bát La Hán, thờ Tam Tổ Trúc Lâm tại nhà Tổ, Ban Trần Triều thờ Tam Tòa Thánh Mẫu cùng Tam Vương theo tín ngưỡng dân gian của người Việt. Cho đến hiện nay, chùa vẫn giữ được gần hết vẻ đẹp và kiến trúc cổ điển của mình.
- Chùa Hạ, chùa Trung và chùa Thượng được xây dựng sau, các điểm chùa có cao độ từ 145m đến điểm cao nhất gần 1.000m, kết nối với chùa Đồng, tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông trên đỉnh Yên Tử. Các cụm chùa đều được xây dựng theo kiến trúc “nội công ngoại quốc” truyền thống của Việt Nam, thành công tái hiện con đường hướng Phật của vua Trần Nhân Tông.
Chùa Vĩnh Nghiêm: toạ lạc tại nơi hợp lưu của sông Lục Nam và sông Thương, lưng dựa núi Cô Tiên, Chùa Vĩnh Nghiêm hay còn được biết đến là chùa Đức La được xây dựng từ thời vua Lý Thái Tổ (1010-1028), tên chữ là Vĩnh Nghiêm tự (永嚴寺). Đây được xem là Trường học Phật giáo đầu tiên của nước ta, nơi ba vị “Trúc Lâm tam tổ” từng trụ trì và mở trường thuyết pháp.
Với bề dày lịch sử đồ sộ, chùa lưu trữ và có nhiều tượng pháp như: Tượng Phật, tượng các vị Tổ dòng Trúc Lâm, tượng các vị sư Tổ sau này, tượng Hộ pháp, tượng La Hán…Trong số những đồ thờ tự ở đây, có chiếc mõ dài gần nửa mét, được sơn đen bóng, lỗ thoát âm có đề hai dòng chữ Phạn. Bên cạnh đó Chùa còn lưu trữ các bộ ván kinh cổ có tuổi thọ hơn 700 năm. Hiện nay, kho mộc bản kinh phật của chùa Vĩnh Nghiêm đã được UNESCO công nhận là di sản tư liệu thế giới
Đọc thêm: Những Điều Thú Vị Về Vùng Núi Tây Bắc
